Natte natuur in het Leidse Singelpark

Er zwemmen in de Leidse singels en grachten meer vissen dan er mensen in de stad wonen. En als we het hele scala aan watervogels, slakken, insecten, kikkers en kreeften meetellen zijn de getalsverhoudingen helemaal zoek.

Het is een voor de hand liggend gegeven, waar weinig mensen weet van hebben. Nederland telt zo’n 400.000 kilometer sloten – gelijk aan de afstand van de aarde tot de maan – maar kennis en bewustzijn van wat er leeft is gering. Dat geldt zelfs voor biologen en onderzoekers, al komt daar langzaamaan een beetje verandering in, door doelgericht onderzoek. Het verandert allemaal niet veel: slechte koffie noemen we slootwater en dat vat het huidige imago van dit onderdeel van de Nederlandse natuur goed samen.

Wat ik wil zeggen: het is helemaal niet verwonderlijk dat waternatuur geen rol speelt  in de ontwerpen voor het Singelpark. Het water van de singel wordt in de artist impressions traditiegetrouw ingetekend als hydrologische infrastructuur. Zo’n blauwe baan, onontbeerlijk voor stedelijk watermanagement, koeling, vervoer en natuurlijk voor varende recreatie.

Als het over natuur gaat in het Singelpark, dan wordt er naar het land gekeken: bomen, struiken, gras en vogels. Natuur is groen en wortelt in de aarde. Daarmee blijft er veel buiten beeld. Sterker: er blijven mogelijkheden onbenut om het Singelpark aantrekkelijker te maken door een veel diverser natuurbeleving, extra natuurwaarden en recreatiemogelijkheden.

Laat. Het. Zien.

Wie niet bewust is wat er leeft aan dieren en planten, kan het ook niet opmerken of waarderen. Er zwemmen minstens vijftien vissoorten in de singel, waaronder brasem, baars, ruisvoorn, karper, pos, snoek, winde, paling, zeelt, snoekbaars. We zien het niet, maar de diversiteit is groot. In Nederland is het water helaas niet zo helder als op deze video van baars, ruisvoorn en snoek in Iers water. Maar de soorten en aantallen zijn hetzelfde.

Waardering begint met kennisoverdracht, bijvoorbeeld door vermelding in publieksinformatie. Een infobord in het Plantsoen beschrijft vogel- en vlindersoorten. Vermelden van waterflora en -fauna is net zo voor de hand liggend. De singel is een belangrijke omgeving als broedplaats en voedselbron voor vogels , vissen en insecten.  Laat ze zien, vertel erover. Het idee dat je ze niet altijd makkelijk kunt waarnemen, geldt ook voor veel natuur op het droge – zeker in de wintermaanden.

Schep extra voorwaarden

Inrichting en gebruik van het water en slootkanten bepaalt mede wat voor natuur zich kan handhaven. Schoon water helpt oevervegetatie en waterplanten, en daarmee insecten als libellen, juffers en vlinders, maar ook amfibieën en watervogels. Variatie in diepte draagt bij aan variatie in soorten en is direct merkbaar vanaf het water of het land. Wie de juiste voorwaarden creëert kan vervolgens toekijken hoe de natuur reageert. Anders dan maaien en snoeien in het park, regelt de waternatuur veel zaken zelf.

De singel is drie jaar geleden uitgebaggerd. Er is een tot twee meter verontreinigde drab afgegraven, in totaal tienduizenden kubieke meters slib. De waterkwaliteit en helderheid zijn vooruit gegaan, maar veel onderwaterplanten en uitgestrekte velden met bloeiende waterlelies die op brede stukken onder de oever lagen, zijn verdwenen. De aanblik van de singel is veel monotoner geworden.

Er zijn dus mogelijkheden voor ontwikkeling van slootkanten en onderwaternatuur langs de oever, die ook de natuurbeleving ten goede komen. Breng de waterlelie terug! Veel waterbeesten hebben een voorkeur voor ondiepe oevers met planten, en ook een reiger kan niet uit de voeten als de walkant een halve meter hoog is en het water twee meter diep.

Vaar, vis, zwem – en bewonder

De singel wordt van oudsher gebruikt voor varende recreatie en sportvisserij. Sinds het baggeren zijn op zomerse dagen steeds vaker mensen in het water te zien. Zwemmen is stadsrecreatie in optima forma en er is geen levendiger interactie met de singel mogelijk.

Dit jaar is al een wedstrijd georganiseerd in het Leidse binnenstadswater, andere steden doen dat veel langer. De singel levert een minstens zo fraai parcours voor een jaarlijks zwemevenement. Het water is schoon, breed en diep genoeg voor De Slag om Leiden.

Leiden telt steeds meer boten door het nieuwe ligplaatsenbeleid van de gemeente en groei van het aantal eigenaren. Dat maakt de singel op zomerse weekenden een steeds drukkere vaarroute. In de guiding principles voor het ontwerp van het Singelpark staat dat er ook plaatsen moeten zijn zonder activiteiten. De vraag is hoe dat idee op de singel waar kan worden gemaakt, zodat natuurwaarden en stilte ook een plaats behouden.

De singel wordt leidend genoemd in de plannen voor het Singelpark. Er zijn nog veel onbenutte mogelijkheden om die wens echt in te vullen.

 

 

 

 

 

 

 

 

AAAAA