Vissen op diepte: impact van drukverschil

Vissen die van een flinke diepte naar het wateroppervlakte worden gehaald, kunnen door de snelle drukverandering last krijgen van een opgezette zwemblaas. Vooral snoekbaars en baars zijn gevoelig voor barotrauma of trommelzucht. Maar ook onderhuids treden er minder zichtbare effecten op, die de overleving blijken te beïnvloeden. Het ontbreken van uiterlijke verschijnselen maakt de discussie over verantwoorde vangstdieptes niet eenvoudig.

Veel vissen hebben een met gas gevulde ballon in hun buik: de zwemblaas. Vissen gebruiken dat orgaan om stabiel in het water te drijven. Ze kunnen de luchtdruk in de blaas aanpassen, waardoor ze geen moeite hoeven doen om op een bepaalde diepte te blijven zweven.

Een vis kan daardoor dus ook met weinig energie in het water zweven, zonder naar de bodem te zinken. Vissoorten zonder zwemblaas moeten continue blijven zwemmen om op ‘hoogte’ te blijven.

Bij snoek er karper zit er een verbinding tussen de slokdarm en de zwemblaas: via die route kunnen ze lucht slikken en zo de zwemblaas oppompen, of juist lucht laten ontsnappen. Maar baarsachtigen zijn net even anders: zij hebben een gesloten, gasdichte zwemblaas. Het volume in de zwemblaas passen de vissen afhankelijk van dalen en stijgen aan met een zogenaamde gasklier; daarin zitten heel veel bloedvaatjes, die zuurstof opnemen en afstaan en zo het gasvolume in de blaas regelen.

Wordt een baarsachtige van grote diepte snale naar het oppervlak gebracht, dan is er geen tijd om de drukm aan te passen. De zwemblaas zet uit. Dat is goed te illustreren met een duiker die op tien meter diepte een flinke rubberen ballon vult met zes liter lucht uit z’n duikfles.

Hij legt er een knoop in laat ‘m los. Tegen de tijd dat de ballon door het wateroppervlak breekt is door uitzetting het volume verdubbeld tot 12 liter. Doet de duiker hetzelfde op twintig meter diepte dan heeft de ballon bij het bereiken van het wateroppervlak een volume 18 liter. Afhankelijk van de startdiepte, kan het volume flink uitdijen.

In Rovers 8, 2014 ga ik in op de oorzaken en gevolgen van barotrauma / trommelzucht, en het onderzoek dat er internationaal aan wordt gedaan.  Het artikel is door de redactie fraai geïllustreerd met graphics van ballonnen en zwemblazen.

In een ander artikel ga ik ook in op barotrauma en andere aspecten van Catch & Release