Dodelijke afvalrace: conflict tussen vismigratie en groene stroom

Waterkrachtcentrales leveren misschien groene stroom maar ze zijn ook schadelijk voor trekvis als paling en zalm. Onderzoek laat zien dat stuwen met waterkracht een grote kans op sterfte levert en niet alleen doordat turbines vis in stukken hakken. Nieuwe plannen voor waterkrachtcentrales moeten snel in de prullenbak, vinden sportvisorganisaties. Want als tijdens de reis stroomafwaarts zoveel zeldzame vis sterft, is alle moeite voor schoner water en verbeterde migratie voor niets geweest.

Het rommelt bij onze sportvissende oosterburen langs de oevers van de Rijn. Er woedt een steeds feller debat over de gevaren van waterkrachtcentrales voor trekvis. Het Duitse tijdschrift Blinker publiceerde in december een verhaal over de gevolgen van waterkrachtcentrales op zalm en paling. Aan het woord komt Armin Weinbrenner, initiatiefnemer van ‘Wanderfische ohne Grenze’, ofwel ‘Trekvis zonder grenzen’.

‘Zonder grenzen’ is uiteraard een utopie, want in de Duitse Rijn en al z’n zijrivieren liggen vele honderden stuwen en dammen met zo’n 7600 vooral kleine waterkrachtwerken. Daar wordt energie opgewekt door het water langs turbines te leiden die lijken op een moderne windmolen. Het water laat een magneet ronddraaien, waardoor energie wordt opgewekt.  Er is alleen een probleem: vissen met het water dezelfde route afleggen via een turbine, lopen kans om beschadigd te raken of te sterven.

Ecologische schade

“Deze vorm van energie is allesbehalve duurzaam en ecologisch!”, zegt Weinbrenner. “Niet alleen omdat waterkrachtcentrales de trekroutes van onze onderwaternatuur vernietigen, maar ook omdat de turbines dagelijks grote hoeveelheden vis doden, die bezig zijn met de stroom-afwaartse migratie. Nieuw onderzoek in Noorwegen en Duitsland laat zien dat in grote waterkrachtcentrales 18 procent van de trekvissen wordt gedood. In de Rijn zijn er tot Basel bijvoorbeeld alleen al tien van zulke systemen. Dan kan iedereen zelf uitrekenen hoeveel vis de monding van de rivier zal bereiken.”

De Duitse ingenieur is radicaal in z’n oplossing: totale ontmanteling van alle waterkrachtcentrales. Want, zegt hij, we moeten gewoon onder ogen durven zien dat waterkracht geen duurzame manier is om stroom op wekken. De elektriciteitsvoorziening in Duitsland komt volgens Weinbrenner zonder waterkracht niet in gevaar, want volgens hem draagt het slechts 2,9 procent bij aan het totaal. “Tegenover dat geringe aandeel staat een enorme ecologische schade.”

Doorgehakte paling

Ondertussen zien Zwitserse sportvissers op de grens van Zwitserland en Duitsland met eigen ogen wat voor schade waterkracht kan aanrichten. Het Zwitserse sportvismagazine Petri Heil publiceerde in januari een reportage van een aantal sportvissers die in de buurt van een waterkrachtcentrale een hengel uitwierpen.

“Op weg naar een nieuwe stek zagen we in het water de witte overblijfselen van dode, deels doorgehakte paling. Ten minste acht dieren op een oppervlak van ongeveer twintig vierkante meter.” Het werd de vissers al snel duidelijk dat het ging om slachtoffers van de twee turbines in de centrale Schaffhausen, die twee kilometer stroomopwaarts ligt.

Sportvissers worden zich kortom bewust van een probleem dat al tientallen jaren bestaat, helemaal nu er allerlei plannen worden gesmeed voor nieuwe, en vooral grotere waterkrachtcentrales. Er komt een enorme druk vanuit de overheid die meer duurzaamheid en groene energie wil. Het streven naar meer ecostroom en minder kolen en gas komt zo keihard in conflict met de wens om zeldzame trekvis te beschermen. (…….)

Artikel verschenen in Beet 04 april 2017