Zwemmend langs staal, beton en gehaktmolens

Nederland wordt steeds toegankelijker voor trekvis. Het Haringvliet gaat op een kier en de Afsluitdijk is een minder massieve muur geworden. Trekvissen als elft en houting zijn met hulp van de mens bezig met een comeback. Al blokkeert een televisie soms de doorgang.

Vissen die twijfelen, zoeken en zelfs de moed opgeven. Vismigratie-onderzoeker Tim Vriese leest zulk gedrag in gegevens van gezenderde vissen die via de Rijn en Maas stroomopwaarts trekken. Vriese en zijn collega’s van ecologisch onderzoeksbureau ATKB vangen soorten als zalm, zeeforel en zeeprik in opdracht van Rijkswaterstaat in de buurt van Stellendam. Ze implanteren bij de vissen een kleine zender en laten ze aan de zeezijde van de Haringvlietdam weer vrij.

In de grote rivieren legde Rijkswaterstaat detectiekabels neer, die het signaal van de zendertjes oppikken. Dit Nedap Trail-systeem kan individuele vissen volgen op hun weg richting paaiplaatsen in België en Duitsland. Dat wil zeggen: als het lukt om daar te komen. Want er zijn nogal wat obstakels. Zeker voor volwassen zalmen die ooit als jonkie zijn uitgezet in de Maas en de Roer, en die de drang voelen om hun geboorterivier te zoeken. Ten eerste is er de Haringvlietdam.

Vriese: ‘Slechts een beperkt aantal zalmen gaan via die route naar binnen. De meeste zalmen zie je uren of dagen wachten, maar na een tijdje kiezen ze toch de omweg via de Nieuwe-Waterweg. Dat is ook wel logisch, want ze kunnen alleen naar binnen als de dam open staat en het waterpeil binnen en buiten de dam bijna gelijk is. Op andere momenten ligt de stroomsnelheid gewoon te hoog, soms wel 4 á 5 meter per seconde.’ Het is maar goed dat de Haringvlietdam permanent op een kier gaat, zegt Vriese.

Er is zo’n twintig jaar over gesproken. ‘In 2018 gaat het echt gebeuren. Dan wordt een serieus obstakel voor vismigratie in Rijn en Maas opgeruimd. Heel veel trekkende vissoorten lopen aan beide kanten van de dam vertraging op, vooral in perioden als er weinig wordt gespuid. Wachten in de buurt van een gesloten dam levert een verhoogde kans op predatie voor bijvoorbeeld jonge zalmpjes op weg naar zee. Het is dus heel gunstig dat de dam straks permanent op een kier staat.’

Artikel verschenen in Bionieuws 12, 4 juli 2015: deel 1 (pdf) en deel 2 (pdf)