Fruits de Mer-wede: staandwantvisserij
De tweede week van juli ging ik met een klein gezelschap vissen op zomerbrasem, in de Heerlijckheid Gorinchem, onder leiding van Marco Kuijntjes en André Blokland. Beide heren maken zich sterk voor behoud van het eeuwenoude visrecht onder de rook van Gorinchem. Ze hebben daarvoor een paar jaar terug een stichting in het leven geroepen.
Aanleiding voor de stichting is het feit dat de gemeente het aan de Gorinchemse bevolking (via de beroepsvissers) gegunde exclusieve visrecht heeft afgeschaft. Het water is toegankelijk gemaakt voor de hengelsport, via een machtiging aan Sportvisserij Nederland. Maar het betekent niet dat er geen beroepsvisserij meer mogelijk is, of dat de sportvisserij nu alles leeg vist. De stichting is ook geboren uit onvrede over het gebrek aan respect voor een visserijtraditie die teruggaat tot de veertiende eeuw, nu de Nederlandse binnenvisserij economisch enorm in het nauw zit. Op de website wordt meer uitgelegd over aanleiding en het doel van de stichting.
Als verzamelaar van literatuur over de oude binnenvisserij was dit een unieke kans om eens zelf staand want te hanteren. Cultuurtraditie ervaren in geur, kleur en smaak. En als sportvisser heb ik veel brasem en baarzen gevangen en weer losgelaten, maar nog nooit gegeten.
Met twee boten gingen we het water op het want uitzetten en na een korte tijd weer binnenhalen. Met een flinke klap op de kop werden ze door de visser gedood – een wezenlijk onderdeel van het consumeren dat in een moderne samenleving uit zicht is verdwenen. Na een haal of zes hadden een we zes brasems en een dikke baars.
Daarna aan wal schoonmaken en fileren. De frisse levers gaan ook de pan in. Maagonderzoek van de baars laat zien dat ie twee posjes had gegeten. De brasem smaakte goed, maar je moet ‘m met je handen eten om alle dunne, y-vormige graten eruit te halen. De gebakken baars smaakte nog beter: carnivore vissen doen het vaak het beste in de gastronomie.
Moet iedereen baars en brasem gaan eten? Zoetwatervis eten, en zeker brasem, is geen gewoonte in Nederland. Laat staan in de hengelsport, al vormt snoekbaars een belangrijke uitzondering. Een groot deel van de sportvissers op het binnenwater doet aan catch & release en in veel water moet gevangen vis sowieso worden teruggezet. Laat dat maar zo blijven. Controle en regulering van het meenemen van vis door sportvisserij is ingewikkeld, dat zien we bij snoekbaars en zeebaars.
Bovendien neemt de visdichtheid in de Nederlandse binnenwateren nog altijd af, onder meer door een geleidelijke daling van de concentratie meststoffen – met name fosfaat – in de rivieren en oppervlaktewater. Er zwemt in veel wateren de helft minder vis per hectare vergeleken met twee decennia geleden. Daar komt bij dat veel beheerders via actief biologisch beheer streven naar helder water, met zo min mogelijk brasem en karper. Er zitten kortom haken en ogen aan het stimuleren van de vraag naar nu nog ondergewaardeerde vaderlandse zoetwatervissen.
Tot nu is de geschiedenis onverbiddelijk: alle commercieel interessante zoetwatervissoorten zijn door uiteenlopende factoren in samenhang met visserij gedecimeerd. Paling en spiering zijn de meest recente illustraties. Hoe het de snoekbaars zal vergaan, is de vraag. Het is soms een zegen voor de natuur als ze geen vraag en marktwerking krijgt te verduren..
En toch, met verstand vissen kan wel degelijk. Bovendien zal McDonald’s nooit brasem-nuggets gaan serveren. Ik zie wel wat in kleinschalige rivier- en binnenvisserij, ondersteund met onderzoek en registratie van vangsten. Dat levert duurzame bedrijvigheid, handhaving van tradities en inzicht in de ontwikkeling van de biodiversiteit onder water. Zo levert visser Blokland onder meer topkwaliteit rivierkreeft – een invasieve exoot – uit de polders rond Gorinchem.
Wat de Heerlijckheid Gorinchem betreft: wie een hart heeft voor de vaderlandse visserij en een eeuwenoude cultuurtraditie, gaat er eens kijken. En wie weet proeven van wat de heren zelf Fruits de Mer-wede noemen.
Lizet Kruyff organiseerde deze geweldige kennismaking. Haar veel uitgebreidere verslag met historische achtergronden staat op Foodlog.